Hier vind je meer informatie over DNA-tests. Welke DNA-tests zijn er? Welke moet je doen als je familie (je vader, moeder of een grootouder) zoekt? Kun je zonder zorgen over je privacy zo’n test doen?
Soorten verwantschapstests
Er zijn verschillende DNA-tests op de markt. Zo zijn er bijvoorbeeld vaderschapstesten, waarmee ouderschap vastgesteld kan worden. Maar je hebt tegenwoordig ook een aantal bedrijven die DNA-thuistests op de markt brengen. Die bedrijven verkopen hun tests online en als je zo’n test bij ze doet, krijg je informatie over je herkomst (‘etniciteit’) en je komt in hun databank waar je gematcht wordt aan andere mensen die bij diezelfde databank getest hebben.
STR-test
Een vaderschapstest is een zogenaamde STR-test. Er wordt op een beperkt aantal ‘markers’ (tussen de 13 en de 25 plekken op het DNA) gekeken of die bij ouder en kind identiek zijn. Dan wordt met kansberekening bepaald wat de kans is dat je inderdaad vader en kind bent. Op hoe meer stukjes DNA er gekeken wordt, hoe betrouwbaarder de uitslag van de test. Deze test is in zoektochten alleen geschikt voor het uiteindelijk vaststellen van relaties tussen ouder en kind. Een relatie tussen twee ‘willekeurige’ volwassenen kan hiermee niet worden vastgesteld.
Fiom heeft voor donorkinderen en donoren een KID-DNA databank. Deze is gebaseerd op de STR-methode.
DNA-thuistest bij internationale databanken
Bij de DNA-thuistests die bedrijven als MyHeritage, Ancestry en 23andme verkopen, wordt op een veel groter aantal punten je DNA met dat van anderen in dezelfde databank vergeleken. Doordat er rond de 700.000 punten (SNP’s genoemd) in kaart worden gebracht, is het mogelijk niet alleen verwantschap tussen ouder en kind vast te stellen, maar ook met andere familieleden die verder van je af staan. De uitslag van zo’n test bestaat uit twee zaken. Je krijgt een inschatting van je etniciteit, waarmee databanken aangeven waar jouw DNA nog meer voorkomt. En voor je zoektocht zijn je DNA-matches belangrijk. Jouw DNA wordt vergeleken met alle andere DNA-profielen in die databank. Je krijgt te zien met wie jij allemaal DNA deelt. Ook zie je hoeveel DNA je met deze personen gemeen hebt. Alleen jij en die ander en mensen die ook DNA met jullie delen kunnen deze matches zien. Het is niet zo dat iedereen die jou googelt kan zien waar je getest hebt en met wie jij DNA deelt.
Vaak worden de internationale DNA-databanken ook wel ‘commerciële DNA-databanken’ genoemd. Ik vind dat een rare term, die insinueert dat deze bedrijven geen goede intenties hebben omdat ze ‘commercieel’ zijn. Dat ‘commercieel’ is wat mij betreft een onnodige toevoeging. Ik haal ook niet mijn brood bij de commerciële bakker en doe ook geen boodschappen bij de commerciële supermarkt. Ieder bedrijf is commercieel. Ook de bedrijven die tegen betaling vaderschapstests aanbieden.
Er worden (via Family Tree DNA) ook Y-DNA-tests en mitochondriaal DNA-tests aangeboden. Deze zijn voor zoektochten beperkt of minder goed bruikbaar. Een aantal partijen biedt als extra service gezondheidsinformatie aan als je een test doet. Het is aan jou of je dat ook graag zou willen. Sec voor je zoektocht naar familie is deze informatie niet van toegevoegde waarde.
Doorlooptijden
Als je je afvraagt wat de doorlooptijd voor een DNA-test is, dan is daarop geen eenduidig antwoord te geven. Bij de internationale DNA-databanken staan de laboratoria veelal in de VS. Dat betekent dat je de test moet opsturen en dat het moet meezitten met de post. In totaal moet je rekenen op zo’n vier tot zes weken voor je inzage hebt in je resultaten.
Bij Fiom kan het tot vier maanden duren voor je gematcht wordt, als je donorvader daar in de KID-DNA databank staat. Bij een-op-een tests is het afhankelijk van het lab waar je test. Vraag dan vooral als je zo’n test doet zelf even hoe lang het gaat duren voor je de resultaten hebt.
Gouden match
Je weet nooit waar jouw ‘gouden match’ test. Vaak wordt aangeraden om in zoveel mogelijk databanken te staan. Zeker als je zoektocht al wat langer loopt en je nog geen hele hoge DNA-matches hebt.
Alle DNA-databanken zijn zogenaamde ‘walled gardens’. Alleen mensen die daar getest hebben of hun DNA er naartoe hebben geupload, worden gematcht met anderen in die betreffende databank. Bij MyHeritage, Family Tree DNA, Gedmatch en LivingDNA kun je je DNA uploaden vanuit de databanken van Ancestry en/of 23andme. Voor toegang tot tools moet je dan vaak weer betalen. Maar uploaden is gratis. Dat betekent dat de ideale zoektocht begint met een test bij Ancestry of 23andme. Het advies is om te kiezen voor Ancestry omdat daar tot nu toe veruit de meeste mensen hun DNA-profiel hebben laten maken. Wereldwijd is het de grootste DNA-databank en als er in de familie waar je naar zoekt geëmigreerd is naar de VS of Canada, ga je daar zeker mooie matches vinden! Zo niet, dan kun je dus gratis uploaden naar andere databanken om je kansen om te vinden te vergroten.
DNA-tests hebben de afgelopen jaren ook in Nederland een grote vlucht genomen. Een belangrijke partij daarbij is MyHeritage, die hier de markt actief is gaan bewerken. Tests waren een paar jaar geleden nog rond de 100 euro, inmiddels zijn er geregeld aanbiedingen en kun je aanzienlijk goedkoper een test scoren.
Abonnementen
Bij Ancestry en MyHeritage verkopen ze ook abonnementen. Wat je zonder abonnement of extra kosten kunt inzien verschilt per databank en ook in de tijd worden daar wijzigingen in aangebracht. Mijn advies is om in eerste instantie geen abonnementen af te sluiten. Deze zijn vaak kostbaar en niet altijd nodig. Voor het doen van een test zijn ze sowieso niet nodig, dus bespaar jezelf die kosten. Een abonnement kan al snel honderden euro’s kosten. Dat geld kun je in mijn optiek beter aan een goede genetische genealoog besteden.
Privacy
Er zijn geregeld vragen over privacy. Of je DNA-profiel wel veilig is bij die commerciële bedrijven en in hoeverre een en ander naar jou als persoon herleidbaar is. In je DNA ligt immers ook gezondheidsinformatie besloten. En met jouw DNA-profiel geef je ook informatie over verwanten met wie je DNA deelt prijs.
Laat ik voorop stellen dat iedereen natuurlijk voor zichzelf de afweging moet maken of je inderdaad je DNA bij zo’n grote buitenlandse (vaak Amerikaanse) onderneming wil deponeren. Zelf heb ik in 2016 bij de start van mijn eigen zoektocht de afweging gemaakt dat ik het vinden van mijn vader belangrijker vond. Maar dat is natuurlijk hartstikke persoonlijk. Feit is, dat je met je eigen DNA familie kunt vinden en dat je daar die databanken voor nodig hebt. Dus het was dit, of niks. Dat neemt niet weg, dat er mensen zijn die zich hier wel degelijk zorgen over maken.
In 2023 heeft er bij de databank van 23andme een ‘hack’ plaatsgevonden, wat nog meer mensen alert heeft gemaakt op hun online veiligheid en die van hun DNA-profiel. Hackers hebben een bestand buitgemaakt, elders op het web, met daarin mailadressen en wachtwoorden. Met die gegevens hebben ze in accounts bij 23andme in kunnen breken. Het probleem was in dit geval vooral dat mensen op verschillende plekken online hetzelfde wachtwoord gebruiken. Zorg dus dat je wachtwoorden online niet hergebruikt! Inmiddels voeren alle databanken tweestapsverificatie in, om dit soort problemen in de toekomst te voorkomen.
Als je je zorgen maakt over je privacy, maak dan een speciaal mailadres aan dat je alleen voor dit doel (DNA-testen) gebruikt. Laat wel de mails doorsturen naar een mailadres dat je wel geregeld raadpleegt, anders mis je misschien belangrijke berichten van nauwe verwanten. En test onder pseudoniem. Of lever alleen je initialen in.
Anderen helpen met jouw DNA-test
Ben je niet zelf op zoek naar familie, maar wil je wel graag anderen helpen? Doe dan een test en maak een kleine stamboom, waarin je in ieder geval voorouders tot en met 100 jaar geleden zet. Levende mensen zijn voor buitenstaanders sowieso niet zichtbaar en die mensen die langer dan 100 jaar geleden geboren zijn, die zijn in principe vindbaar in openbare archieven. Deze informatie kan de sleutel zijn in de zoektocht van iemand die graag meer wil weten over diens afkomst. Je kunt zo met een relatief klein gebaar een heel belangrijke rol spelen voor iemand die familie zoekt! Een kleine waarschuwing is wel op zijn plaats: het kan zijn dat je onverwacht bij de uitslag van je test op een familiegeheim stuit!
Op zoek
Heb je de uitslag van een DNA-test binnen en wil je weten of je met de matches uit deze test aan de slag kunt met je zoektocht? Boek dan nu een expert review, doe een workshop ‘Kickstart je zoektocht’ of huur me in en we gaan aan de slag!